Volger, leider of leidend zijn

Lijden of leiden
Lijd je of leid je? That’s the question! Onderga je vooral je werk? Word je meestal geleefd? Ben je meer volger dan leider? Ken je frustratie en stress over wat je (alweer) wordt aangedaan? Of over waar je tegen moet vechten? Eerlijk, maar met tegenzin antwoorden velen ja op minstens één van deze vragen. En lijden dus meer dan dat ze leiden.

Vaak wil men het anders! Meer plezier in leven en werk. Zinvoller bezig zijn. Een gezondere work-life-balance. Grotere invloed. Meer leidend zijn. Leiden dus, minstens van zichzelf. Vaak weet men niet hoe. Er zijn weinig gelukkigen …

Ben je een leider?
Ben je een leider? Weinig mensen steken spontaan hun hand op bij deze vraag. Ten eerste omdat ze zich niet herkennen in het eigen grote beeld van een leider. Maar belangrijker nog, omdat ze dat niet van zichzelf mogen zeggen. Zeker in Nederland geldt vaak: dat zeg je gewoon niet.

Ben je leidend? Deze vraag levert meer opgestoken handen op. Met toelichtingen als: ik ben een voorbeeld voor anderen, ik ben betekenisvol voor mijn collegae, ik help anderen verder, ik schep voor mijn team orde in de chaos, men vindt mij een voorbeeld, etc.

Leider zijn is niet hetzelfde als leidend zijn. Leider zijn associëren we vooral met een functie, een hiërarchische positie in organisaties. Bijv. de directeur van een onderneming of de politieke leider. Of met “de beste” of de 1e op de ranglijst, bijvoorbeeld de geletruidrager of wereldkampioen.

Benoemde of natuurlijke leider
Tot leider wordt je gebombardeerd. Dat betekent niet automatisch dat je leidend ben. Omgekeerd geldt vaak wel dat door leidend te zijn je als leider geaccepteerd wordt. Mensen zijn geneigd je als benoemd leider te accepteren als je leidend bent in hun ogen.

Leidend zijn is een opgave voor iedereen, los van functionele en hiërarchische positie. En of je wilt of niet, je bent altijd leidend. Want andere mensen geven betekenis aan wat je doet. Zeker als je een hoge zichtbaarheid hebt. En daarom is van belang je ervan bewust te zijn waarin je leidend bent. In ieder geval bied het je mogelijkheden om minder lijdend te zijn!

Je gedrag bepaalt of je leidend bent voor mensen in de omgeving. Op basis van consistentie tussen je intenties, uitingen en handelingen. De consistentie tussen wat je zegt en doet bepaalt in hoge mate of je door anderen als authentiek ervaren wordt. En of ze je hun vertrouwen willen schenken. En of je gedrag als voorbeeldgedrag willen zien.

Hoe zelfleidend ben je?
Leidend zijn door (wie of) wat je zelf bent is wat authentiek en integer leiderschap wordt genoemd. Dat is mooi, zeggen dan veel directeuren, ondernemers en managers, want ik ben overal en altijd vooral mezelf. Maar is dat wel zo? Ben je wie je bent of denkt te (moeten) zijn? En word je wel als authentiek en integer ervaren?

Menselijk gedrag is vooral gebaseerd op wie je denkt te (moeten) zijn in plaats van je wie zelf bent. Gedrag wordt vooral bepaald door je eigen COPs: conditioneringen, overtuigingen en patronen. Je hebt je deze eigen gemaakt in de interactie met mensen in je omgeving, tijdens je leven. Gedeeltelijk ben je bewust van je COPS, maar gemiddeld genomen zijn we daar 90% onbewust van!

Je COPs heb je in je leven je eigen gemaakt op drie manieren:
1. Door aannemen -soms letterlijk- van dictaten, gezegd en/of geschreven, van personen en instanties waar je autoriteit aan toekende
2. Door aanleren van gedrag als gevolg van kopiëren van of juist afzetten tegen gedrag van belangrijke mensen in je leven
3. Door veralgemeniseren van je denken en handelen waarmee je (Ievens-) bedreigende situaties het hoofd geboden hebt

We zijn dus niet erg zelfleidend, want we worden vooral geleid door onze onbewuste COPs; we hebben daar geen invloed op. En, omdat ze gevormd zijn in interactie met de omgeving, worden we indirect dus vooral geleid door anderen. En door situaties uit ons verleden of door verwachtingen met betrekking tot onze toekomst. Daar kom het lijden vooral vandaan.

Als we niet zelfleidend zijn, hoe kunnen we dan anderen leiden? Jezelf leiden (zelfleiderschap of persoonlijk leiderschap) is een voorwaarde voor leidend zijn voor anderen. Ook in bedrijven is men steeds van overtuigd dat de volgorde is: eerst jezelf leiden, dan anderen leiden en dan de onderneming / maatschappij leiden.

Zelfbewustzijn als voorwaarde voor zelfleiderschap
Zelfleiderschap begint met een grotere mate van zelfkennis of -bewustzijn. Hier komt het spiritueel aspect van leiderschap om de hoek kijken. De kern is namelijk om te ontdekken wie of wat je bent (als onderdeel van het groter geheel), wat je mogelijkheden zijn, welke verantwoordelijkheid daarmee gepaard gaan en welk verschil je daarmee maakt. Voor jezelf, je teams, je omgeving, je onderneming, je maatschappij.

Spiritueel leiderschap is leidend zijn op basis van een grotere mate van bewustzijn over jezelf, in verbinding met de omgeving. In essentie komt dat neer op bewuster worden van je eigen onbewuste COPs, de gevolgen daarvan op je denken en doen en de effectiviteit daarvan voor je zelf en je omgeving. En daarmee het vermogen om bewuster te kiezen en anders toe doen. En daardoor leidend in plaats van lijdend zijn!

Ontwikkelen van zelfbewustzijn mag dan een spiritueel, maar er is niets zweverigs aan. Volgend Paul de Blot is spiritualiteit een gewone, alledaagse activiteit, hoewel dat niet meer als zodanig herkend wordt. Rationele, analytische methoden en technieken, gecombineerd met bijzondere oefeningen, ontmoeting met anderen, rust en stilte bieden goede mogelijkheden om je zelfbewustzijn te vergroten.

Een grotere zelfbewustzijn stelt je in ieder geval in staat bewuste keuze te doen om dingen anders te doen. OM daadwerkelijk het verschil te maken, elke moment weer. Voor jezelf en voor anderen. En daardoor effectiever, succesrijker en zinvoller (bezig) te zijn.

Zelfleiderschap kan je niet leren. Wel ontdekken en ontwikkelen …
Zelf leidend zijn is niet te leren, noch zijn daar kant en klare modellen, eigenschappen, gewoonten, etc. voor beschikbaar. Want het is een individueel en persoonlijk proces. Wat je onbewuste COPs zijn, die je verhinderen jezelf te zijn, zijn wel te ontdekken. En het vermogen om er anders mee om te gaan om effectiever leidend te zijn is wel te ontwikkelen. Geduldig experimenteren met ander gedrag, reflecteren en leren is daarvoor nodig.

Kernpunten in ontwikkeling zelfleiderschap:
1. Ontdek je COPs
2. Herken de herkomst en de versterking
3. Evalueer de effectiviteit van je gedrag
4. Maak bewuste keuze over je COPs (herdefinieer)
5. Experimenteer met anders doen (als je doet wat je deed)
6. Reflecteer op je COPs, gedrag en effectiviteit
7. Sta andere perspectieven toe
8. Groei en ontwikkel

Ontdek je zelfleiderschap tijdens Het Leiderschap Weekend