Heeft Obama zijn langste tijd gehad?

Op het hoogtepunt moet je stoppen. Iedereen die presteert op topniveau, topsporters voorop, weet dat. Dit principe geldt volgens mij ook voor politiek leiderschap, maar zelden wordt ernaar gehandeld. Ontluistering is vaak het gevolg, bijvoorbeeld bij George W. Bush, of minstens een treurige afgang, bijvoorbeeld voor Tony Blair. Blijkbaar is het niet eenvoudig om de hoge verwachtingen, die worden gewekt tijdens “the finest hour of leadership”, vast te houden.

Als dit principe altijd opgaat, voorspelt dit weinig goeds voor het presidentschap van Barack Obama en zou hij er verstandig aan doen per direct af te treden. Op woensdag 04 november 2008 beleefde hij zijn “finest hour”, maar de kans is zeer groot dat wij eind 2012 moeten concluderen dat hij de verwachtingen niet heeft waargemaakt. En dat dan blijkt dat hij toch een gewoon mens is.

Want laten wij eerlijk zijn: de verwachtingen zijn torenhoog en de problemen niet te overzien. Een puinhoop die kredietcrisis heet, reële problemen in economie, grote onzekerheid met betrekking tot veiligheid, de strijd tegen het terrorisme, gigantische ecologische uitdagingen, etc. etc. De uitdagingen zijn talrijk en de puinhoop die de Bush administratie achterlaat is gigantisch.

Het realisme van de sceptici is dus eenvoudig aan te nemen. Met Obama’s verkiezing op 04 november 2008 is er rationeel gezien niets veranderd aan de problemen die wij het hoofd moeten bieden. Mensen betogen dat hij het nu alleen maar slechter kan doen. De verwachtingen niet kan inlossen. En de eerlijkheid gebied te zeggen dat hij het inderdaad moeilijk krijgt de verwachtingen waar te maken. De historie heeft uitgewezen dat realisatie achterblijft bij de beloften, enigszins eufemistisch uitgedrukt. Alles bij elkaar opgeteld is het presidentschap van Obama gedoemd te mislukken. En als dat gebeurd is de neiging groot om hem dit falen aan te rekenen.

Vooruitkijkend naar zijn leiderschap in de rol als president doet echter geen recht aan de betekenis die hij momenteel al heeft (gehad). In de afgelopen maanden heeft hij als belangrijkste (informele) leider gefungeerd door mensen te bieden waar op dit moment zo een grote behoefte aan is: bezieling, verbinding, hoop, inspiratie en vertrouwen. Dat is de betekenis die Obama al heeft als leider van de vrije wereld.

Het is de door Bush gecreëerde puinhoop, die een goede voedingsbodem vormde voor de succesvolle “yes, we can” campagne. Na de technocratische, angstgedreven, machtsgerichte, egocentrische en weinig bezielende leiding van Bush was het Amerikaans volk en de rest van de wereld toe aan een ander geluid.

Een geluid dat de bezieling van de natie aanspreekt en verbondenheid met anderen nastreeft. Een geluid, dat Obama consistent belichaamt. Niet primair door wat hij zei, deed of dacht in de goed doordachte campagne met zijn ontzettend goede speech en communicatie capaciteiten. Of door de visie die hij verkondigde met betrekking tot oplossing van problemen of herintroductie van de bezieling in de trant van change, yes we can. De bezieling die zo hard nodig is om de complexe structuren die er zijn ontstaan te bezielen en daardoor overeind te houden.

Zijn betekenis komt vooral tot uiting in het wat hij zelf is: de vertegenwoordiging van die bezieling, of sterker nog de bezieling zelve. Dat was al te zien in zijn campagne en dat was te zien na zijn verkiezing. In de Nederlandse vroege ochtend van 05 november 2008 heb ik met grote ontroering geluisterd naar zijn acceptance speech. Met een twinkeling in de ogen heb ik gekeken naar de reacties van veel mensen. Journalisten, verslaggevers, commentatoren, deskundigen, gewone mensen in Amerika, mensen in Afrika, blanken, zwarten, etc.

Geroerd was ik door de decaan van een overwegend zwarte highschool, die geen zinnig woord kon uitbrengen van emotie. Getroffen was ik ook door de opmerkingen van een commentator, die aangaf dat hij die uitbarsting van emotie maar niet kon vatten. Dat je een halfuur blij bent, ontroerd bent, in tranen van emotie bent, OK! Maar dat je dat uren achter elkaar kan zijn: maf! Per slot van rekening is er weinig veranderd.

Inderdaad was er op dat moment rationeel gezien vrij weinig veranderd, maar vanuit een ander perspectief zat deze commentator er volstrekt naast. Er is wel degelijk heel veel veranderd: bezieling, verbinding, hoop, inspiratie en vertrouwen. Maar vooral de moed bij miljoenen mensen wereldwijd om de verandering zelf ter hand. Geïnspireerd door de moed van deze ene man om het zelf het verschil te maken. Ondanks de kansarme situatie, die hem werd toebedacht. Ondanks de dreigementen die hem boven het hoofd hingen. Ondanks de grote opgaven en uitdagingen, die hem wachten.

Het zijn vooral deze twee aspecten, zelf de bezieling zijn en de moed hebben het verschil te maken, waardoor ik mij afvraag of Obama niet grootser is dan velen denken. Of hij niet in staat is boven alles en iedereen uit te stijgen, vooral boven zichzelf, om daarmee samen met anderen de grote uitdagingen het hoofd te bieden. Om veel mensen blijvend bezield te houden waardoor de kans op “the change” reëel is en blijft. Ik hoop het van ganser harte. Een van zijn uitspraken geeft mij hoop: “Een crisis is een uitgelezen gelegenheid om jezelf of een situatie te verbeteren.”

Wij hebben Obama, maar wij hebben ook de tijdgeest mee. Schijnbaar zijn wij al een tijdje bezig met grotere (kosmische) veranderingen. Vanuit verschillende spirituele, filosofische, religieuze en historische bronnen wordt de huidige periode als bijzonder aangemerkt. Onder andere de duiding vanuit de Maya-kalender, met 2012 als bijzonder jaar. Obama past bijna feilloos in aspecten, die samenhangen met deze tijdgeest. Hij lijk in ieder geval een goede vertegenwoordiger daarvan te zijn.

Daarnaast zijn andere betekenisvolle leiders hem voorgegaan en hebben laten zien dat mensen grootser kunnen zijn dan gedacht. Kenmerkende voorbeelden zijn Mandela, Martin Luther King jr., Mahatma Gandhi, Moeder Theresa. In de Amerikaanse politiek wordt vaak de grootsheid van Lincoln, Washington, Roosevelt en Kennedy genoemd. En momenteel zijn er gelukkig talrijke voorbeelden te vinden van mensen, die grootse dingen doen en constant boven zichzelf uitstijgen.

De betekenis van Obama kan dus nog groeien naar 2012, maar zijn betekenis in de afgelopen maanden neemt niemand ons nog af. En dat is volgens mij al heel wat. En daarvoor, beste Barack Obama, in ieder geval mijn hartelijke dank. Voor het voorbeeld dat je geeft door vooral jezelf te zijn. En te doen wat van-zelf- sprekend daarmee in lijn is.